KẾT HỢP CYCLOSPORINE VÀ METHYLPREDNISOLONE

TRONG ĐIỀU TRỊ RỤNG TÓC VÙNG NẶNG

GIỚI THIỆU:

Rụng tóc vùng (alopecia areata: AA) là một bệnh dai dẳng. Mặc dù bệnh lành tính. Rụng tóc có thể gây ra trạng thái tâm lý nặng nề cho bệnh nhân và gia đình họ. Trị liệu thông thường gồm: tại chỗ (tiêm tại tổn thương) và steroid toàn thân, trị liệu miễn dịch tại chỗ: anthralin, miloxidil, và quang hoá trị liệu thường không hiệu quả đối với rụng tóc vùng.

Corticosteroid là một trong những phương pháp trị liệu được sử dụng thông thường nhất ở bệnh nhân rụng tóc vùng lan toả. Nhưng việc sử dụng steroid toàn thân để điều trị rụng tóc vùng vẫn còn là một vấn đề tranh cãi. Một số tác giả cho rằng steroid làm dừng sự tiến triển của rụng tóc vùng, nhưng một số tác giả khác lại không tán thành.

Cyclosporine thường được sử dụng cho bệnh nhân sau ghép tạng, thường có tác dụng phụ ở da là rậm lông. Thuốc cũng làm giảm sự thâm nhiễm các tế bào lympho quanh nang lông. Mặc dù Cyclosporine toàn thân có hiệu quả trong điều trị rụng tóc vùng, nhưng tỷ lệ tái phát cao sau khi dừng điều trị và tác dụng phụ nên Cyclosporine ít được lựa chọn trong điều trị rụng tóc vùng.

Trong nghiên cứu này, chúng tôi trình bày kinh nghiệm sử dụng Cyclosporine trong việc kết hợp với Methylprednisolone để điều trị 46 bệnh nhân bị rụng tóc vùng nặng.

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP:

Tổng cộng 46 bệnh nhân (19 nam và 27 nữ) bị rụng tóc vùng (rụng 50% tóc ở da đầu hoặc 10 mảng rụng tóc rải rác ở đầu và cơ thể) được đưa vào nghiên cứu. Thời gian mắc bệnh trung bình là 58 tháng (Từ 1 đến 240 tháng), và tuổi trung bình của bệnh nhân là 31 tuổi (Từ 7 đến 66 tuổi). Có 14 trường hợp rụng tóc toàn phần (alopecia totalis: AT) và rụng tóc toàn bộ (alopecia univeversalis: AU). Bênh nhân bị loại trừ nếu bị bệnh cơ tim, tăng huyết áp, đái đường, rối loạn tuyến giáp, loét tiêu hoá hoặc các bệnh nặng khác và phụ nữ có thai. Tất cả bệnh nhân đều trải qua khám toàn thể gồm: đo huyết áp, và các khảo sát khác như: đếm tế bào máu, xét nghiệm chức năng gan và chức năng thận. Bệnh nhân được đánh giá lâm sàng tại thời điểm mỗi tháng cùng với đo huyết áp, xét nghiệm chức năng gan và chức năng thận. Tại mỗi lần tái khám, chúng tôi hỏi bệnh nhân về bất kỳ tác dụng phụ nào xảy ra.

Cyclosporine ban đầu được uống  với liều 200mg, Methylprednisolone ban đầu được uống với liều 24mg/ngày đối với bệnh nhân nam, 20mg/ngày đối với bệnh nhân nữ, và 12mg/ngày đối với trẻ em. Liều Methylprednisolone được giảm 4mg/ngày cho mỗi tuần, và liều Cyclosporine được giảm dần 50mg/ngày cho mỗi tuần hoặc mỗi 2 tuần sau khi dừng Methylprednisolone. Thời gian tổng cộng điều trị là 7-14 tuần (10-14 tuần với nam, 9-13 tuần với nữ, và 7-11 tuần với trẻ em) với Cyclosporine và 3-6 tuần (6 tuần với nam, 5 tuần với nữ, và 3 tuần với trẻ em) với Methylprenisolone.

Hiệu quả được đánh giá lâm sàng trực tiếp và chụp ảnh. Đánh giá ở da đầu được thực hiện tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu và tại thời điểm kết thúc nghiên cứu bằng dụng cụ chuyên dụng. Bệnh được cải thiện nghĩa là: giảm hoàn toàn và giảm từng phần. Giảm hoàn toàn được xác định là tóc mọc hoàn toàn ở cuối thời gian điều trị. Giảm từng phần được xác định là tóc mọc lại không hoàn toàn hoặc từng mảng. So sánh giữa bệnh nhân đáp ứng và bệnh nhân không đáp ứng điều trị được thực hiện bởi test Mann – Whitney.

KẾT QUẢ

Có 3 bệnh nhân (6,5%) trong tổng số 46 bệnh nhân không tiếp tục dùng thuốc do tác dụng phụ. Trong số 43 bệnh nhân còn lại có 38 bệnh nhân (88,4%) bệnh được cải thiện: 33 (76,7%) giảm hoàn toàn và 5 (11,6%) giảm từng phần. Có 5 bệnh nhân (11,6%) trong số 43 bệnh nhân tóc không mọc lại. Thời gian trung bình cho đến khi mọc tóc tơ là 4,1 tuần ở nhóm giảm hoàn toàn, là 3,3 tuần ở nhóm giảm từng phần và là 8,3 tuần ở nhóm không đáp ứng. Có 9 bệnh nhân (23,7%) ở nhóm 38 bệnh nhân đáp ứng có tái phát trong 12 tháng theo dõi.

Trong số 14 bệnh nhân bị rụng tóc toàn phần và rụng tóc toàn bộ, không có một ai phải ngừng điều trị, và có 10 bệnh nhân (71,4%) thấy sự cải thiện: 8 (57,1%) giảm hoàn toàn và 2 (14,3%) giảm từng phần. Có 4 bệnh nhân (28,6%) tóc không mọc lại và 3 bệnh nhân (30%) trong nhóm 10 bệnh nhân đáp ứng có tái phát.

Tác dụng phụ được ghi nhận ở 26 bệnh nhân (56,5%). Rối loạn tiêu hoá là tác dụng phụ thường gặp nhất, các tác dụng phụ khác gồm: phù (n=5), phát ban dạng trứng cá (n=4), tăng cân (n=3), rậm lông (n=3) và rối loạn kinh nguyệt (n=2). Có 2 bệnh nhân không tiếp tục điều trị do rậm lông ở mặt và 1 bệnh nhân không tiếp tục điều trị do rối loạn kinh nguyệt. Ngoại trừ 3 bệnh nhân này, còn tất cả các tác dụng phụ có liên quan đến điều trị đều dần dần chịu đựng được trong 2 tuần đầu tiên, giảm bớt trong 12 tháng theo dõi.

BÀN LUẬN

Rụng tóc vùng là một rối loạn tự miễn giới hạn ở mô không có dấu hiệu báo trước và tái phát. Rụng tóc thường thấy nhất là khư trú và từng mảng, dạng lan rộng của rụng tóc vùng là ít gặp. Rụng tóc vùng mất hơn 50% tóc được thấy với 11% số bệnh nhân trong một nghiên cứu.

Hiện nay tất cả các phương pháp điều trị rụng tóc vùng chỉ là kiểm soát tạm thời. Tất cả các điều trị tại chỗ có thể giúp ích điều trị từng vùng, nhưng không ngăn chặn được bệnh tái phát. Hơn thế bất kỳ một phương pháp điều trị nào đều cần sử dụng trong một thời gian dài vì rụng tóc vùng là một bệnh diễn biến mạn tính tự nhiên. Rụng tóc vùng lan rộng khó điều trị hơn, và bệnh càng khó điều trị hơn khi kháng với các phương pháp điều trị thông thường như là: steroid tại chỗ, gây mẫn cảm tại chỗ, trị liệu PUVA, minoxidil, và các yếu tố điều hoà miễn dịch.

Corticosteroid toàn thân được sử dụng đầu tiên trong điều trị rụng tóc vùng vào năm 1952. Thuốc thường có hiệu quả, nhưng việc sử dụng thuốc này bị hạn chế vì những tác dụng phụ của nó và thực tế liều lượng thường được giảm để duy trì sự mọc tóc, và tỷ lệ tái phát cao sau khi dừng điều trị. Chưa có sự thống nhất nào về phác đồ Corticosteroid toàn thân. Điều trị với liệu trình ngắn thường được ưa thích hơn.

Cyclosporine trị liệu thường được sử dụng ở bệnh nhân ghép tạng, thuốc có hiệu quả nhờ sự ức chế đặc hiệu hoạt tính của tế bào T. Tác dụng phụ ở da thường gặp là rậm lông, tác dụng phụ này phụ thuộc vào liều lượng và xảy ra khoảng 80% số bệnh nhân, có lẽ đó là kết quả của việc kéo dài pha hoạt động của chu kỳ tóc. Trong nghiên cứu này, có 3 bệnh nhân xuất hiện rậm lông và 2 trong số này đã dừng điều trị. Cyclosporine cũng làm giảm sự thâm nhiễm các tế bào lympho quanh nang lông nhờ ức chế hoạt hoá tế bào T giúp đỡ. Cyclosporine uống có hiệu quả trong chuột đực rụng lông thực nghiệm một kiểu mẫu giống rụng tóc vùng. Tất cả các con chuột đều đầy đủ lông sau 5 tuần điều trị với liều 10mg/kg/ngày, 5 ngày/tuần trong 7 tuần. Gupta và cộng sự đã báo cáo đầu tiên việc điều trị rụng tóc vùng ở người bằng Cyclosporine uống với liều 6mg/kg/ngày trong 3 tháng. Sáu bệnh nhân mọc tóc trở lại ít, kết quả tuyệt vời ở 2 bệnh nhân. Tuy vậy, tất cả những bệnh nhân này đều tái phát trong vòng 3 tháng sau khi dừng điều trị.

Teshima và cộng sự đã điều trị 6 bệnh nhân bị rụng tóc toàn bộ dai dẳng bằng Cyclosporine A (2,5mg/kg/ngày) và prednisolone (5mg/ngày). Kết quả cải thiện rõ ở cả 6 bệnh nhân, và không thấy tái phát sau hơn 6 tháng dừng điều trị. Shapiro và cộng sự sử dụng Cyclosporine uống 5mg/kg/ngày kết hợp với Prednisone 5mg/ngày trong 6 tháng. 2 trong 8 bệnh nhân tóc mọc trở lại chấp nhận được về mặt thẩm mỹ. Nhưng cả 2 bệnh nhân đều tái phát sau khi dừng điều trị. 3 bệnh nhân dừng thuốc vì tác dụng phụ gồm: phù lan toả, tăng huyết áp, một bệnh nhân có bất thường về chức năng gan, bất thường về chỉ số lipid, và rậm lông.

Chúng tôi thử điều trị rụng tóc vùng bằng liều cao hơn cho cả 2 thuốc Cyclosporine và Methylprednisolone so sánh với báo cáo trị liệu kết hợp Cyclosporine và  hóc môn steroid. Với số liệu của chúng tôi thì Methylprednisolone có 0,8% glucocorticoid độ mạnh so sánh với cùng liều lượng của Prednisone và Prednisolone. Kết quả 76,7% số bệnh nhân mọc tóc trở lại. Tác dụng phụ thấy ở 56,5% bệnh nhân, tuy vậy không có bệnh nhân nào dừng điều trị. Chỉ có 3 bệnh nhân muốn dừng điều trị do tác dụng phụ. Hầu hết các tác dụng phụ xảy ra trong 2 tuần đầu tiên và cũng chịu đựng được.

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy trị liệu phối hợp Cyclosporine uống và Methylprednisolone có thể là an toàn và điều trị thành công rụng tóc vùng, gồm rụng tóc toàn phần và rụng tóc toàn bộ. Mặc dù thực tế phác đồ điều trị được thử nghiệm trong nghiên cứu này là dung nạp tốt mà không có tác dụng phụ nào nặng nề, các tác dụng phụ đều được kiểm soát. Như vậy, hiệu quả lâu dài của trị liệu này cần được lượng giá bởi những khảo sát sâu hơn.

(Theo Journal of Dermatological Treatment, 2008)