BÃ NHỜN

(Sebum)

Dầu trên bề mặt da là một hỗn hợp phức tạp của bã nhờn, chất béo (từ các tế bào trên bề mặt da), mồ hôi và bụi trong môi trường.

Bã nhờn được sản xuất bởi tuyến bã nhờn. Chúng được tìm thấy hầu hết mọi nơi trên cơ thể, có rất ít ở tay hoặc chân và không có ở lòng bàn tay và lòng bàn chân. Tuyến bã nhờn có nhiều ở giữa lưng, trán và cằm (khoảng 400-900 tuyến/cm2). Chúng cũng có nhiều trong ống tai và xung quanh bộ phận sinh dục.

Các tuyến bã nhờn bao gồm các thùy nối với nhau bằng ống dẫn, được lót bằng các tế bào tương tự như trên bề mặt da.

Hầu hết các tuyến bã nhờn mở vào nang lông. Một số tuyến bã nhờn tự do mở trực tiếp lên bề mặt da. Chúng bao gồm các tuyến meibomian ở mí mắt, tuyến Tysons ở vùng trán và điểm Fordyce ở môi trên hoặc bộ phận sinh dục.

Bã nhờn được tạo ra khi các tuyến bã nhờn phân hủy. Bã nhờn là một hỗn hợp phức tạp và chất béo bao gồm:

Glycerides

`        Free fatty acids

Wax esters

Squalene

Cholesterol esters

Cholesterol

Vai trò của bã nhờn

-         Giảm sự mất nước từ bề mặt da

-         Bảo vệ da khỏi bị nhiễm trùng vi khuẩn và nấm

-         Tạo mùi cơ thể

-         Là môi trường cho vi khuẩn Proprionibacterium gây mụn phát triển, có thể có một vai trò trong việc điều hòa miễn dịch

Hóc môn tham gia kiểm soát bã nhờn

Sản xuất bã nhờn được kiểm soát của hormone giới tính (androgen). Các nội tiết tố androgen hoạt động nhất là testosterone, 5-testosterone (DHT) và 5-androstene-317diol. Những hormone này được tạo từ các tuyến sinh dục (buồng trứng ở phụ nữ, tinh hoàn ở nam giới) và tuyến thượng thận. Các tuyến này chịu sự ảnh hưởng của tuyến yên, nằm trong não.

Nội tiết tố androgen được hoạt động tích cực hơn bởi các enzyme trong da và cơ quan sinh dục. Loại 1 5 - reductase hoạt động trong da và loại II 5 - reductase hoạt động trong các cơ quan sinh dục. Các nội tiết tố androgen hoạt động kích thích tế bào tuyến bã nhờn sản xuất bã nhờn.

Vai trò của progesterone là không rõ ràng. Nữ sản xuất bã nhờn nhiều hơn trong tuần trước chu kỳ kinh nguyệt của họ khi đó mức progesterone cao hơn. Nhưng progesterone được biết là làm giảm hoạt động của men 5-reductase mà người ta có thể mong đợi để giảm sản xuất bã nhờn.

Bã nhờn thay đổi theo lứa tuổi

Tuyến bã nhờn đã hoạt động trước khi sinh. Chúng được quy định bởi nội tiết tố của các bà mẹ và bản thân thai nhi.

Các thành phần của các loại dầu trên bề mặt da thay đổi theo tuổi:

Thai nhi sản xuất vernix caseosa, một lớp sáp bảo vệ

Bé từ 3 đến 6 tháng, bã nhờn được sản xuất tương tự như của một người lớn

Đến khi 8 tuổi nó sản xuất wax và squalene và cholesterol ít hơn

Sản xuất bã nhờn tăng ở tuổi dậy thì, gấp năm lần ở nam giới

Nam trưởng thành sản xuất bã nhờn nhiều hơn một chút so với nữ giới trưởng thành

Sản xuất bã nhờn suy giảm theo tuổi, đặc biệt là sau thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ

Số lượng bã nhờn có thể được thay đổi bởi bệnh:

Rối loạn tuyến yên, tuyến thượng thận, buồng trứng hoặc tinh hoàn có thể làm tăng hoặc giảm nhẹ

Đói kéo dài làm giảm lượng bã nhờn

Bệnh Parkinson làm tăng lượng bã nhờn

Số lượng bã nhờn có thể được thay đổi bởi một số thuốc:

Oestrogen (thuốc tránh thai)

Antiandrogens như cyproterone acetate và spironolactone

Vitamin A chế phẩm như isotretinoin

Testosterone cho nam giới trước tuổi dậy thì

Progesterones với tính androgenic như medroxyprogesterone, levonorgestrel

Phenothiazin.

BS. Lương Trường Sơn