DA DẦU – TRỨNG CÁ

A - DA DẦU:
1/ Căn nguyên:
- Thể trạng da dầu
- Thay đổi nội tiết tố ( tuổi dậy thì)
- Tổn thương não, bệnh Parkinson, bệnh Langdon-Down
- Trước lúc thấy kinh nguyệt.

2/ Triệu chứng:
- Vị trí: vùng da mặt, đầu, ngực, liên bả
- Da đầu có nhiều gầu, lỗ chân lông dãn rộng, có thể bong vẩy da dầu( vẩy nến ướt màu xám bẩn), tóc rụng từ trán lên-> hói trán
- Viêm da dầu vùng ngực, lưng
- Ở người có thể địa da dầu là môi trường thuận lợi cho các bệnh da kich ứng, dị ứng phát sinh và phát triển.

3/ Điều trị:
Thay đổi một tạng da dầu là không thể được, chỉ có thể điều trị triệu chứng và hạn chế mức độ nào đó sự tiết chất bã


B - TRỨNG CÁ:

I - CĂN NGUYÊN:

1/ Thể địa da dầu:
Ở tuổi dậy thì các tuyến bã ở một số vị trí có mật độ tuyến bã cao
( mặt, ngực, lưng) tăng tiết dưới ảnh hưởng của Hormon sinh dục nam Androgen ( Chủ yếu là Testosterol). Tuy nhiên để hình thành trứng cá cần một số yếu tố, điều kiện khác như: sừng hóa ống nang lông, tuyến bã tăng tiết, nhiễm Propionibacterium acnesm, Microsporum ovale, các chất trung gian do VK và nấm gây viêm và gây tăng đáp ứng MD

2/ Mức độ của trứng cá phụ thuộc vào mức độ tiết chất bã:
+ Nguyên nhân của sự tiết chất bã là:
- Nồng độ Hormon sinh dục nam( Androgen) lưu hành tăng
- RL quá trình gắn các Hormon sinh dục nam vào các tuyến bã
- RL Hormon sinh dục nam trong các tuyến bã
- Sự bất thường trong đáp ứng của tuyến bã đối với Hormon sinh dục nam
+ Sự RL quá trình sừng hóa-> làm hẹp, tắc cổ nang lông-> ứ đọng chất bã . Các Propionibacterium acnesm, Microsporum ovale trong tuyến bã sinh ra các chất sinh học ( Lipaza, Hyaluronidaza, Proteaza, Neuramidaza, chất giống Prostaglandin và các yếu tố hóa ứng động) Gây viêm quanh nang lông.

II - LÂM SÀNG:

1/ Tuổi bắt đầu:

Tuổi dậy thì, kéo dài đến 25-30 tuổi, hiếm gặp ở trẻ em

2/ Vị trí:
Đầu, mặt, liên sống bã, ngực

3/ Tổn thương cơ bản:
- Sẩn nhân
- Nhân đầu trắng
- Nhân đầu đen
- Viêm cổ nang lông
- Viêm cả nang lông
- Viêm quanh nang lông-> mụn mủ nang lông hoặc mụn mủ sâu
- Vỏ xơ bao quanh nang lông( nang bọc)
- Mạch lươn

4/ Các thể lâm sàng:
- Trứng cá sẩn nhân: Vị trí ( giữa 2 lông mày, gò má 2 bên, góc cằm, trước ngực, liên sống bã); tổn thương cơ bản: sẩn nhân hình tròn chóp nón kt khoảng 1-2mm, đỉnh trùng với lỗ chân lông, sẩn có nhân đen, nhân trắng, có sẩn có cuồng viêm, sẩn có mủ; cơ năng: ngứa, phần dưới màu vàng đục hoặc trắng đục gọi là nhân trứng cá(Comedones).
- Trứng cá mụn mủ:sẩn mủ, mụn mủ, nặn ra mủ lẩn máu
- Trứng cá hạt kê:Mặt lấm tấm, da không mịn, nặn ra có ít nhân
- Viêm nang lông do Propionibacterium acnesm( trứng ca đỏ)
- Trứng cá có bọc:Mụn mủ hoặc ápxe hóa tiến triển mạn tính tạo thành bọc lùng nhùng có bao xơ xung quanh, nặn ra mủ lẫn máu, có thể có rò dai dẳng.
- Trứng cá hoại tử: Tổn thương là các sẩn nang lông màu hồng, ngứa, mụn mủ lõm ở giữa.
- Trứng cá do Corticoid: trứng cá cùng lứa tuổi, không có nhân
- Trứng cá do mỹ phẩm
- Trứng cá có sẹo lồi, sẹo lõm
- Trứng cá mạch lươn
- Trứng cá đỏ( Acné rosacee).

5/ Mức độ:
- Nhẹ: 1% = 50 mụn
- Vừa 2% = 100 mụn
- Nặng 3% = 200 mụn

III - CHẨN ĐOÁN:

1/ Chẩn đoán xác định:
- Tuổi trưởng thành 17-30 tuổi.
- Bệnh nhân có thể địa da dầu: da mặt nhờn, bóng, lỗ chân lông giãn rộng.
- Vị trí: Đầu, mặt, liên sống bã, ngực
- Tổn thương cơ bản: Sẩn nhân (Comedones)
- T/C cơ năng: ngứa
- Soi mủ tìm Propionibacterium acnesm
- Lấy mủ nuôi cấy
- Định lượng Hormon

2/ Chẩn đoán phân biệt:
- Viêm nang lông do tụ cầu: sẩn đỏ ở chân lông, sẩn mụn mủ, không có nhân(Comedones).
- Viêm nang lông do Pityrosporum ovale: các sẩn đỏ ở chân lông, cùng lứa tuổi, không có Comedones

III - ĐIỀU TRỊ:

1. Nguyên tắc điều trị:
- Giảm tiết chất bã
- Giải quyết dày sừng
- Chống viêm
- Diệt VK Propionibacterium acnesm, Microsporum ovale, nấm
- Không ăn nhiều đường, cafe, không thức khuya, không ăn chất cay.

2/ Thuốc Giảm tiết chất bã:
2.1/ Thuốc bụi: khụng thể dựa vào thuốc bụi để điều trị thứng cỏ nhưng cú thể dùng một trong những thuốc bụi sau:
+Bôi chất chống tăng tiết Adrogen( Anti Androgen):
- Delipoder cú tỏc dụng kớch thớch sinh Estrogen ở tuyến bó nhằm ức chế chất bó.
- Oetradiol bụi tại chổ
- Acnetrol bụi tại chổ trong một thỏng
- Utrogestan 1% bụi trong một thỏng
2.2/ Thuốc toàn thõn:
+Thuốc khỏng Androgen chủ yếu dùng cho nữ: Estrogen; Desanmetazol.
- TD:làm giảm tiết chất bó rừ rệt, Estrogen làm giảm sản xuất Androgen từ buồng trứng; Desanmetazol làm giảm sản xuất Androgen từ tuyến thượng thận do ức chế trục tuyến yên- thượng thận.
- LL&CD: 0,5mg x 1v/ 24h
+Thuốc tranh chấp thụ thể với Testosterol ( thuốc tránh thai dùng cho nữ)
+ Acid Retinoic 13-Cis
- Isotretinoin; Roaccutane, Acnotin, Acitretin:
viên nang mềm 2,5; 5; 10mg và 20mg, Gel bụi da 0,05 và 0,1%
- TD: Làm giảm tiết chất bó mạnh nhất theo đường uống, Giảm ứ trệ làm cho tb sừng ở vách nang lông giảm gắn chặt vào nhau-> dễ thoỏt ra ngoài (Điều hòa quá trình Keratin hóa biểu bì).
- TDP:Gõy quỏi thai.
- CĐ:Vẩy nến, trứng cá
- CCĐ:
. Phụ nữ có thai
. Khụng dựng kết hợp với Tetracylin vỡ gõy hội chứng tăng áp lực sọ nóo gió.
. Liều tấn công:0,5mg/kg/24h x 4 tháng
. Liều củng cố :0,2-0,3 mg/kg/24h x 6 tháng
-> Chú ý:
+ Dùng thuốc một tháng đầu trứng cá có xu hướng vượng lên nên phải giải thích cho BN hiểu.
+ Thận trọng với phụ nữ vì thuốc dễ gây K, Phải ngừng thuốc trước lúc muốn có thai ớt nhất 1 thỏng.
+ Thuốc thường dùng cho trứng cá mụn mủ mạn tính, bị bệnh ở nhiều nơi ( đầu, mặt, lưng, ngực.)
+Spironolactone
- TD: Làm giảm hoạt động của tuyến bã, giảm nồng độ Testosterol trong huyết thanh, làm rụng lông ở phụ nữ.
- LL:Liều tấn công: 200 mg/24h x 1 tháng
Liều củng cố: 50- 100 mg/24h x 1 tháng

3/ Thuốc tác động lên quá trình sừng hóa giảm ứ trệ chất bã:
+Bôi mỡ Salicylat 2-5%
- TD: Làm bạt sừng, bong vẩy, giải thoát sự tắc nghẽn chất bã trong nang lông
+Vitam A acid: Tretinonin, Afedd Effeder, Retacnyl; kefrande.
- Dạng cồn, dung dịch, gel, kem, nồng độ
0,025-0,05% tác dụng mạnh với trứng cá mỡ, có thân
- TD: làm tăng chu chuyển tế bào sừng trên da và trong vách nang lông làm cho tb bớt gắn chặt vào nhau-> dễ đào thải các chất bã-> hạn chế tạo nút nhân và các vi nang làm cho nang lông thông thoáng, góp phần làm giảm vk PA.
- CĐ:Trứng cá nhân, viêm.
- LL&CD:Rữa sạch chổ có trứng cá sau đó bôi rộng 1-2 lần/ 24h bôi nhiều tuần, nhiều tháng( đối với trứng cá cũ)
+ Có thể bôi kết hợp với kem KS: Erythrogel (Erythromycin), Metrogylgel (Metronidazol), mỡ Clindamycin, Taracin

4/ Thuốc tác động lên VK, nấm và viêm:
4.1/ Thuốc bụi, tiờm tại chổ:
+Peroxid di benzoyl
- Mỡ:Acetocyl, Acnacyl, Benzac,Cutacnyl, Eclaran, Panocyl, Uvacnyl 2,5;5;10;20%
- TD:Khỏng khuẩn, giảm rất nhanh số PA trờn da; tiờu lớp mỡ ở da do giải phúng tại chỗ acid benzoic, chống oxy húa -> giảm viờm rỏ rệt, tiờu nhõn, làm cho nhõn dễ dàng thoỏt ra ngoài khụng tạo thành vi nang trỏnh vào mắt.
- CĐ:trứng cá thường ở mọi giai đoạn.
-LL&CD: Bụi ngày 1 lần hoặc 2 ngày 1 lần;Cú thể dựng kốm theo mỡ khỏng sinh: : Erythrogel (Erythromycin), Metrogylgel (Metronidazol), mỡ Clindamycin, Taracin.
+ Với mụn trứng cá bọc: có thể tiêm Corticoid vào trong tổn thương như:Dexametazol 3-5 giọt sau 48h cho kết quả rả rệt.
hoặc tiờm Khỏng sinh: Gentamycin, Lincocin vào trong tổn thương.
42/ Thuốc toàn thõn:
+Trestracycline
+ Nhóm Cycline: Doxycycline, Mnocycline
- TD: vừa có tác dụng diệt VK, vừa có tác dụng giảm tiết chất bã mạnh
+Marcrolit: Erythromycin( phổ rộng)
+ Metronidzal: Flagyl, Kalion
v Phác đồ điều trị:
+ Giai đoạn có mụn mủ, mụn bọc thì:
- 10-15 ngày đầu dùng Erythromycin 1g/ 24h
- Tiếp theo Dùng Doxycyclin 100mg x 1-2v/24h x 1-2 tháng
( CCĐ với trẻ em < 12 tuổi vì ảnh hưởng đến men răng)
- Thêm Metronidazol : Flagyl hoặc Tinidazol 2viên/ ngày x 20 ngày
+ Nếu dị ứng thì thêm thuốc kháng Histamin

5/ Sinh tố B2 x 4 viên/24h( Mủ đỏ + viêm giác mạc( H/C thiếu B2))

6/ Tăng cường tái tạo da, chuyển hóa da
+Biotin : Viên 5mg , ống tiêm 5mg/1ml
- BD: Biodermatin, Bioepiderm,Bios II, Biotin Mepha..
- TDP: dẫn xuất của muối Natri có tác dụng điều hòa chuyển hóa Glucid và lipid ở da
- CĐ: viêm da bì tăng tiết chất nhờn, trứng cá, viêm lưỡi+ RL tiêu hóa.
- LL:5mg x 2viên/24h x20 ngày/ đợt x 2-3 đợt
5mg x 2ô/24h tiêm bắp
ở trẻ em = 1/2 liều người lớn
+Hirudoid( Germany): x 1 typ bôi
- TD: Thuốc trị sẹo- Tan máu bầm

7/ Giải quyết sẹo trứng cá:
Các tổn thương trứng cá thường để lại sẹo nhỏ, mềm nông, sau một thời gian mới hết. Một số trường hợp bị sẹo lồi, sẹo phì đại hoặc sẹo teo lõm cá biệt là sẹo hốc lõm to như hố băng.
- Với các trường hợp trứng cá sẹo lồi có thể giải quyết bằng tiêmTriamcinolone acetonidevào dưới sẹo lồi.
- Với các trường hợp sẹo hốc lõm người ta có thể lựa chọn một trong các phương pháp sau:
+ Hớt, bào da (Dermabraion)
+ Cấy Silicon vào da: cấypolymethylsiloxanecó tính dẻo, 300 centristrokes.
+ Cấy collagen vào dưới da chữa sẹo mềm nông và sâu. Cấy collagen da bò tinh khiết hòa tan, tiêm số lượng nhỏ 1 tháng 3 lần. Tuy nhiên cách này không có hiệu quả với sẹo hốc lõm to.

8/ Đơn tham khảo:
1. Erythromycin 1g/ 24h x 10-15 ngày đầu ; sau đó
Dùng Doxycyclin 100mg x 1-2v/24h x 1-2 tháng
2. Flagyl hoặc Tinidazol 2viên/ ngày x 20 ngày
3. Roaccuntan 10mg x 2v/24h x 4 tháng
4. Sinh tố B2 x 4 viên/24h
5. Biotin 5mg x 2viên/24h x 20ngày/ đợt x 2-3 đợt
6. Peroxid di benzoyl bụi ngày 1 lần
7. Bôi mỡ Salicylat 2-5%
8. Vitamin A acid:Tretinonin bôi 1-2 lần/ 24h
∆: Viêm da da dầu:
1. Doxycyclin 100mg x 2v/24h x 1-2 tháng
2. Biotin 5mg x 2viên/24h x 20ngày/ đợt x 2-3 đợt
3. Cetirizin 10mg x 2v uống s,c x 10 ngày
4. Vitamin B2 0,02g x 4v/24h uống s,c
5. Hổn hợp lưu huỳnh x 1lọ bôi s,c
∆ : Trứng cá thể thông thường điển hình
1. Biotin 5mg x 2viên/24h x 20ngày/ đợt x 2-3 đợt
2. Riconad 10mg x 2v uống s,c
3. Vitamin B2 0,02g x 4v/24h uống s,c
4. Erylid x 1lọ bôi mỏng s,c
∆: Trứng cá đỏ ( Chứng đỏ mặt, đỏ mũi( Mũi cà chua, mũi sư tử))
1. Klion 0,25g x 2v/24h uống s,c Bôi cả năm
2. Doxycyclin 100mg x 2v/24h x 1-2 tháng
Flagyl gen x 1typ bôi s,c

BS. Nguyễn Văn Thanh