BỆNH HỌC

 

NẤM DA

Phần I: ĐẠI CƯƠNG BỆNH NẤM DA

1. Đặc điểm: là một bệnh hay gặp, tỷ lệ mắc bệnh nấm ngoài da khoảng 27,3%

2. Căn nguyên: Do 3 chủng nấm sau gây nên:

- Epidermophyton (2 loài)

- Trichophyton (23 loài)

- Microporum (18 loài)

3. Cơ chế bệnh sinh

- Các chủng nấm này phát triển thuận lợi ở môi trường nóng ẩm, có nhiều chất dinh dưỡng và cơ thể suy giảm miễn dịch (đặc biệt suy giảm tế bào TCD4);

- Kháng nguyên nấm da là kháng nguyên đa giá (KN vỏ, KN thân…) vì vậy trong cơ thể bệnh nhân mắc bệnh nấm không có kháng thể đặc hiệu, do đó xét nghiệm chẩn đoán huyết thanh không có tính đặc hiệu;

- Nấm thường gây bệnh trên bề mặt da và những nơi có chất sừng (keratin) như da, lông, tóc, móng.

4. Lâm sàng (tùy từng loại nấm, triệu chứng lâm sàng khác nhau)

5. Điều trị

5.1. Nguyên tắc điều trị

- Phát hiện sớm, điều trị kịp thời để tránh lây lan;

- Điều trị phải đúng phác đồ, đủ thời gian, liên tục;

- Điều trị nấm da 3-4 tuần, nấm móng 3-6 tháng.

-Tránh cạo da trước khi bôi thuốc, nếu không dẫn đến dị ứng và nhiễm khuẩn phụ.

- Khi nấm lây truyền trong tập thể thì phải điều trị hàng loạt, điều trị đột kích

- Bôi thuốc đúng nồng dộ thích hợp, tránh bôi các thuốc hại da như a xit, pin đèn, kiến khoang;

- Kết hợp biện pháp vệ sinh phòng bệnh, giặt luộc quần áo phơi nắng, lộn trái khi phơi, tránh thói quen mặc quần áo lót chặt, và không nên dùng đồ sợi nhân tạo.

- Phải căn cứ vào hình thái lâm sàng ( Nấm da, móng, tóc,..), diện tích tổn thương, cơ thể mắc bệnh( già, phụ nữ có thai, trẻ em…) mức độ độc hại của thuốc để chọn phác đồ điều trị phù hợp

- Tiêu chuẩn khỏi phải căn cứ vào hình thái lâm sàng và xét nghiệm tìm nấm nhất là theo dõi sự tái phát của bệnh để đánh giá.

5.2. Mục đích điều trị

- Loại bỏ những tổ chức bị bệnh mà nấm khu trú bằng cách nhổ tóc, rửa, cắt bản móng, làm bạt sừng bong vẩy.

- Dùng thuốc diệt các sợi nấm hoặc ức chế sự phát triển của sợi nấm.

5.3. Phác đồ điều trị

Điều trị tại chỗ

+ Tuần 1: dùng dung dịch BSI 1-3% hoặc ASA bôi sáng 1 lần và chiều 1 lần.

+ Tuần 2-3: Sáng bôi BSI hoặc ASA,chiều bôi mỡ Benzosali.

+ Tuần 4: Bôi mỡBenzosali ngày 1 lần.

Có thể thay mỡ Benzosali bằng: Kem Fazol, Clotrimasole, Canesten, Lamisil, Crysophanic 5%

- Trường hợp nấm diện rộng, mắc nhiều năm, tái phát nhiều lần, hay do Trichophyton rubrum thì cho uống kháng sinh chống nấm: Griseofulvin 0,25g x 4 viên/ngày x 1 tháng, kết hợp với bôi thuốc như trên. Bôi kem Ketoconazol (Skineal)

Chú ý: Nếu có nhiễm khuẩn thứ phát hoặc viêm da eczema hóa cần phải điều trị chống nhiễm khuẩn, chống viêm da trước rồi mới bôi thuốc chống nấm như:
- Dung dịch : thuốc tím 1/4000, nước muối 0,9%, Rivanol 1/1000, Becberin 1/1000, ngâm 3-5 ngày khi nào hết mủ, hết viêm cấp mới chuyển sang dùng thuốc chống nấm.
- Dung dịch: Nitrate Ag 0,25%, tím Metyl, Yarich, Castellani, bôi ngày 2 lần.
- Thuốc đông y: dd rễ Uy linh tiên, rễ cây mận rừng, lá cây chút chít, hạt muồng trâu… các thuốc trên thái nhỏ ngâm cồn 700hoặc dấm thanh tỷ lệ 20-30% sau 7-10 ngày thì bôi cho BN ngày 2 lần x 2 tuần.

 Điều trị toàn thân

+ Nizoral (Ketoconazol) 200mg x 1viên/24h x 6-12 tháng

+ Sporal (Itraconazol) 100mg x 2 viên/24h x 7 ngày x 2-3 đợt mổi đợt cách nhau 1 tháng (mỗi tháng 1 đợt = 1 tuần)

+ Griseofulvin (Glicin) 20mg/kg/24h x 3-4 tuần; Glicin 250mg x 4viên/24h x 3-6 tháng hoặc kéo dài hơn.

+ Lamisil (Terbinafine) 250mg x 1 viên/24h x 6-12 tuần

Chú ý: không dùng Griseofulvin cho người cao tuổi, phụ nữ có thai, tổn thương gan, thận, lái xe, làm việc trên cao, trẻ em dưới 6 tuổi cần thận trọng khi sử dụng.
Không dùng Ketoconazol cho phụ nữ có thai, kiểm tra chức năng gan, thận trong quá trình sử dụng.

 

Phần II: CÁC BỆNH NẤM DA THƯỜNG GẶP

1. NẤM TÓC

Nguyên nhân
- Do chủng Trichophyton như: Schoenleinii, tonsurans, mentagrophytes, Varietas mentagrophytes, yaoundei, Gourvilii, Violaceum. Thường gây bệnh ở trẻ em và lứa tuổi dậy thì.
- Do chủng Microsporum như: Audouinii, Canis, Ferrugenum, Gypseum. Thường gây bệnh ở trẻ em, thường lây từ chó, mèo sang người.

 Triệu chứng
Tổn thương to nhỏ đk =1-2cm -> hàng chục cm. Da đầu bị bong vảy, tóc bị cắt cụt sát mặt da, chân tóc còn lại bị vẩy trứng vụn bao quanh ( giống tóc bị nhúng trong bột mì).

Nhổ tóc đem soi dưới kính hiển vi quang học với KOH 10-30% thấy các bào tử nấm màu sáng xanh lơ như hạt tấm bao quanh sợi tóc hoặc các bào tử nằm trong sợi tóc.

Chẩn đoán phân biệt
- Viêm da mủ (chốc lây trên da đầu)
- Á sừng liên cầu trên da đầu.

Điều trị

Điều trị tại chỗ
- Cắt gọn sạch tóc vùng tóc bị bệnh, nếu có nhiễm khuẩn thứ phát thì dùng các thuốc diệt khuẩn tại chổ như: Castellani, nitrate 0,25%...
- Sau đó bôi thuốc chống nấm như: dd BSI 1-3%, ASA 1-2% hoặc thuốc mỡ như Clotrimasol…

Điều trị toàn thân
- Griseofulvin( Glicin) 20mg/kg/24h x 3-4 tuần; Glicin 500mg x 2 viên/24h uống s,c
- Nizoral 200mg x 1-2viên/24h x 3-4 tuần. 

2. NẤM HẮC LÀO

Nguyên nhân
- Epidermophyton: Floccosum
- Trichophyton: Mentagrophytes var, Quinkeanum, Rubrum
- Microporum: Gypseaum

Triệu chứng

Các đám tổn thương lúc đầu có màu hơi đỏ, ranh giới rõ, có bờ viền đỏ có những mụn nước đỏ, xu hướng lành ở giữa, dần dần lan thành đám có nhiều vòng cung.

Tổn thương có thể nhiễm khuẩn thứ phát nếu gãi, chà xát, điều trị không đúng -> viêm da, trợt, sưng nề, đóng vẩy tiết mụn nước mọc khắp bề mặt tổn thương..

Ngứa nhiều;

Cần cạo vảy da từ tổn thương để xét nghiệm soi tìm sợi nấm hoặc đem nuôi cấy bệnh phẩm để xác định loài nấm.

Thể lâm sàng

Nấm da nhiễm khuẩn: do bệnh nhân gãi, tổn thương bị trợt dẫn đến nhiễm khuẩn phụ, xuất hiện một số mụn mủ trên đám tổn thương nấm.

Nấm da viêm da, eczema hoá: do bệnh nhân chà xát, gãi, hoặc bôi thuốc mạnh (axit, pin đèn, kiến khoang...) làm tổn thương trợt, rớm dịch, chảy dịch, viêm lan tỏa, phù nề...

Nấm da mạn tính: bề mặt tổn thương thẫm màu, giới hạn tổn thương kém rõ rệt, chẩn đoán khó, có khi xét nghiệm nấm âm tính.

Chẩn đoán phân biệt
Cần chẩn đoán phân biệt một số bệnh da sau:

- Phong củ: vị trí hở, giới hạn rõ nhưng bờ là củ nhỏ, mất cảm giác, xét nghiêm nấm (-)

- Vảy phấn hồng Gibert 1/2 trên, đám mẹ, đám con, đám có giới hạn, viền, vảy mỏng ở rìa đám.

- Vảy nến: cộm đỏ, giới hạn rõ, nhiều vảy trắng

- Nấm da mạn với eczema mạn cần chẩn đoấn phân biệt

Điều trị

- Bôi dd BSI 1-3%, ASA 1-2% hoặc kem Ketoconazol (BD: Skineal)

- Dung dịch xịt: Econazol(Pervaryl), Clotrimazol (Gromazol)

- Bôi mỡ, kem: Benzosali, axit Crysophanic, Funga, Lamisit, các kem có dẫn chất Imidazol

- Nấm diện rộng thì kết hợp thuốc uống như:

+ Sporal 100mg x 2viên/24h uống s,c x 7 ngày.
+ Griseofulvin( Glicin) 20mg/kg/24h x 3-4 tuần; Glicin 250mg x 4viên/24h x 1 tháng

3. NẤM LANG BEN

 Nguyên nhân: Pityrosporum Ovale

Triệu chứng

- Bệnh thường gặp ở lứa tuổi 15-17 tuổi( tuổi dậy thì)

- Vị trí tổn thương: 1/2 trên thân người( mặt, cổ, ngực, lưng)

- Tổn thương cơ bản : Vết, chấm, mảng loang lỗ, màu trắng nhạt giống bột phấn, hoặc màu hơi hồng, trên mặt da có vẩy cám.

- Cơ năng: Có ngứa khi ra nắng, mồ hôi

- Cạo trên bề mặt tổn thương soi tìm nấm Pityrosporum Ovale

Chẩn đoán phân biệt
+ Bạch biến (Vitiligo), Điều trị: Meladimin 0,015% x 1 lọ bôi ngày 3 lần 9h-12h-15h, bôi xong phơi nắng 30 giây, thuốc uống Meladimin, uống ngày 2v
+ Á sừng liên cầu dạng vẩy phấn
+ Di chứng sau bệnh da liễu như Zona, vẩy nến
+ Phong bất định

Điều trị
+ Điều trị không khó nhưng hay tái phát
+ Tại chổ có thể dùng một trong các thuốc sau:
- Bôi dd ASA 1-2%, BSI 1-3% và mỡ Benzosali (giống hắc lào, nấm bẹn)
- Bôi mỡ lưu huỳnh 10%, mỡ Salicylic 3-5%
- Tắm xà phòng Sastid 1 lần/ ngày x 3 tuần kết hợp bôi kem Nizoral 1 lần /24h cho đến khi khỏi
- Bôi kem Lamisil, canesten, trosyl, fazol bôi sáng chiều x 2-3 tuần.
+ Toàn thân:
- Nizoral 200mg x1-2viên/24h x 3-4 tuần.
- Sporal 100mg x 2viên/24h uống s,c x 7 ngày.

4. NẤM BẸN

Nguyên nhân: Epidermophyton Inguinales

Triệu chứng
- Vị trí: Vùng bẹn cả 2 bên, đám tổn thương đối xứng.
- Tổn thương cơ bản: dạng đồng tiền, đán tổn thương có viền bờ,. Ranh giới rõ, trên viền có mụn nước, màu xẫm, giữa tổn thương có xu hướng lành, bề mặt bong vẩy nhẹ
- Cơ năng: ngứa nhiều

- XN soi tươi tìm sợi nấm (+)

Chẩn đoán phân biệt với
- Nấm bẹn do Candida: đám màu đỏ, ít cộm, ngứa và có bong vẩy da vụn
- Vẩy nến thể đảo ngược: tổn thương bẹn màu đỏ cộm, ít vảy, có tổn thương ở nhiều nơi khác

Điều trị: Giống Hắc lào và lang ben

5. NẤM MÓNG

Nguyên nhân: Trichophyton

Triệu chứng
- Vị trí: ở bờ tự do hoặc vờ mép xung quanh của các móng lúc đầu chỉ 1 móng sau đó lan ra nhiều móng.
- Tổn thương cơ bản: móng bị lỗ rỗ rồi dầy lên và mụn mủn trắng, vàng, móng có thể bị teo, biến dạng móng
- Bệnh thường xuất hiện trên nền của BN nấm da khác.
- XN soi tươi tìm sợi nấm(+)

Chẩn đoán phân biệt
- Vẩy nến móng
- Loạn dưỡng móng: thường viêm xung quanh móng dẫn tới loạn dưỡng móng, bản móng dầy xù xì, mất màu bóng hồng

Điều trị

+ Tại chổ:
- Cạo bớt phần móng bị tổn thương.
- Bôi dd BSI 1-3%, ASA 1-2% hoặc các loại kem: Nizoral, Canesten
+ Toàn thân: có thể dùng một trong các thuốc sau:
- Nizoral 200mg x1viên/24h x 6-12 tháng
- Sporal 100mg x 2viên/24h x 7 ngày x 2-3 đợt mổi đợt cách nhau 1 tháng.( mỗi tháng 1 đợt = 1 tuần)
- Griseofulvin (Glicin) 20mg/kg/24h x 3 tháng; Glicin 250mg x 4viên/24h
Uống thuốc: Tháng I Gricin 4 viên/ngày. Tháng II cách nhật. Tháng III : tuần 2 lần
- Lamisil 250mg x 1 viên/24h x 6-12 tuần
+ Khi toàn bộ móng nhiễm nấm thì bóc móng bằng phẫu thuật (nhanh gọn nhưng đau, chảy máu, tai biến do phẫu thuật có thể xảy ra, sót sơi nấm lại tái phát ) đắp dung dịch ureplast trước 3 ngày rồi bóc không đau, không chảy máu, kết hợp bôi thuốc tại chỗ và uống thuốc chống nấm.

6. NẤM KẼ CHÂN

Nguyên nhân
- Trichophyton :Mentagrophytes var, Rubrum
- Epidermophyton Floccosum

Triệu chứng
- Bệnh thường xảy ra vào mùa hè, đợt mưa dầm, lội bùn bão lụt.
- Vị trí: Kẽ ngón chân 3, 4
- Tổn thương cơ bản: Kẽ ngón chân 3,4: bong xước da có màu hơi vàng, chảy dịch, có thể có mụn nước ở kẽ chân .. Từ đó lan ra các kẽ ngón khác và lan lên mu bàn chân, gan chân
- Dễ bị bội nhiễm gây: mụn mủ, vẩy da, vảy tiết, bàn chân sưng nề, có thể có sốt, nổi hạch bẹn.
- Cơ năng : Ngứa ngáy khó chịu

- Lấy bệnh phẩm đem soi thấy bào tử đốt hoặc các sợi nấm

Chẩn đoán phân biệt
- Viêm kẽ chân do liên cầu khuẩn
- Viêm kẽ chân do candida

Điều trị
+ Tại chỗ
- Bôi dd BSI 1-3%, ASA 1-2% hoặc các loại kem:
- kem : Nizoral, Canesten
+ Toàn thân: có thể dùng một trong các thuốc sau:
- Nizoral 200mg x2viên/24h x 1tháng
- Sporal 100mg x 2viên/24h x 7 ngày x 2 đợt mổi đợt cách nhau 1 tháng.( mỗi tháng 1 đợt = 1 tuần)
- Griseofulvin( Glicin) 20mg/kg/24h x 3-4 tuần; Glicin 250mg x 4viên/24h x 3-6 tháng hoặc kéo dài hơn.

7. NẤM VẢY RỒNG (bệnh Tokelau)

Căn nguyên
Do nấm Trichophyton concentricum hay gặp ở miền núi như ở Tây Nguyên, Trường Sơn

Triệu chứng
- Tổn thương cơ bản:khi nhiễm nấm xuất hiện nhiều vảy da, vảy bám trên nền da bình thường, tổn thương da không viêm, không có mụn nước. Đám da tổn thương có hình tròn đồng tâm, xếp lên nhau như ngói lợp, vảy da mỏng như vỏ khoai tây, một bờ bám vào da, một bờ tự do bay lất phất, tổn thương thường xuất hiện ở lưng, ngực, bụng, cánh tay.
-Triệu chứng cơ năng: ngứa nhiều làm mất ngủ dẫn đến suy nhược thần kinh.
-Tiến triển: không bao giờ tự khỏi, mang tính địa phương, dễ lây lan trong gia đình, cần phải điều trị kịp thời.
- Xét nghiệm vảy da tìm sợi nấm

Chẩn đoán phân biệt
Cần chẩn doán phân biệt với bệnh da vảy cá.

Điều trị
Tắm nước xà phòng cho bở vảy bôi cồn BSI 2% hoặc cồn ASA kết hợp bôi mỡ benzosali và uống Griseofulvin 0,25% x 4 viên/ngày x 1 tháng, có thể uống Nizoral hoặc Sporal.


XEM THƯ VIỆN ẢNH

KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ

 





Facebook
Email: dalieudongdieu@gmail.com
dalieuvietnam@gmail.com

Sơ Đồ Đường Đi

Tìm Kiếm

TỪ ĐIỂN

TÌM HIỂU DA CỦA BẠN

Liên Kết Website



BỘ Y TẾ
BỘ Y TẾ - CỤC Y TẾ DỰ PHÒNG
BV Da liễu trung ương Quy Hòa
BV Da liễu TP.HCM
BV Da liễu Trung Ương
Viện sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng TP.HCM
Viện sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Quy Nhơn
Viện sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Trung Ương

Quảng Cáo

Liên Hệ: 0913.407.557
Quảng cáo
Quảng cáo

FACEBOOK

Số Lượng Truy Cập